Logo
< Yeni bir dönemin başında gençlik çalışması...

Ontex deneyimi dersleri


Ontex deneyimi dersleri

 

1- Ontex direnişi, kendinden önce ve aynı dönemde başlayan birçok mevzi direnişle birlikte sınıf hareketinde son yıllarda yeni bir canlanmanın, sınıf bölüklerinde hak arama ve mücadele eğiliminin mayalandığının önemli bir göstergesi olmuştur. Komünistler açısından buradan çıkan temel sonuç; sınıf hareketinin kalbinin fabrikalarda attığı, özellikle fabrika çalışmasında daha atak, inisiyatifli ve çok yönlü bir yüklenmenin günün acil ve ertelenemez görevi olarak önümüzde durduğudur.

2- Ontex direnişi, ileri sürdüğü talepler, mücadelede sermayeyi olduğu kadar sendikal bürokrasiyi de hedeflemesi ve sınıfın bağımsız taban iradesine dayanması bakımından son yıllarda yaşanan mücadele örneklerinden daha ileri bir düzeyi temsil etmiştir. Bu nedenle bu deneyimin başarılı ve başarısız yanlarının irdelenip sınıfın bundan sonraki mücadeleleri için yol gösterici dersler çıkarılması önemli bir ihtiyaçtır.

3- Ontex’de süreç, işçilerin toplu sözleşmeye müdahil olma ve temsilciliğin demokratik bir tarzda seçimle belirlenmesi talepleriyle başladı. Başlangıçta kendiliğinden ve belli bir plandan yoksun olan hareketlilik, sınıf devrimcilerinin sürece müdahil olmasıyla daha planlı ve örgütlü bir hal aldı. Burada özellikle öne çıkarılması gereken nokta, sermayenin tüm baskısına ve sendikal bürokrasinin tüm denetimine rağmen, küçümsenen ve güvenilmeyen sınıf bölüklerinin koşullar oluştuğunda kendi kaderlerini belirleme cüreti ve becerisine sahip olduklarıdır. Önemli olan bu arayışa doğru bir önderlikle cevap verebilmektir. Bu durum fabrikalarda çalışan komünistlerin sınıf kitlelerinin nabzını tutabilmeleri, bu arayışları zamanında tespit edip ona yanıt verebilmeleri açısından önem taşıyor.

4- Fabrikadaki hareketlilik süreç içerisinde daha planlı ve örgütlü bir hal alsa da, mücadelenin içerdiği talepler ve hedefler düşünüldüğünde, bu ihtiyacı karşılayacak daha sağlam bir iç örgütlülüğe evrilemedi. Bunda, hareketli bir eylemsel süreç içerisindeki işçilerin bu temel ihtiyacı gözardı etmeleri, mevcut bilinç nedeniyle kolay başarı beklentileri vb. etkenler etkili oldu. Komünistler sürecin başında beri bu ihtiyacı gözönünde bulundurmalarına ve buna dönük müdahalelerde bulunmalarına rağmen, başta harekete öncülük eden işçileri bu konuda daha ısrarcı bir şekilde harekete geçirmede zayıf kaldılar. Bu sonuç bize, işçilerin kolay başarı beklentilerine ve kısa sürede amaca ulaşma isteklerine karşın örgütlenmenin meşakkatli aşamalarından geçmenin sonuca giden yolda ne denli önemli olduğunu onlara kavratabilmemiz gerektiğini ortaya koyuyor. Sendikal örgütlenme süreçlerinde sendikacıların da işçilerin bu zaaflarından faydacı bir şekilde yararlanmaları, konunun önemini ayrıca artırıyor.

5- Örgütlenme sorununun da çözücü halkası olarak bilinç faktörü, Ontex sürecinin tüm kritik evrelerinde yakıcılığını ortaya koymuştur. Mücadelenin taleplerinin kararlıkla savunulmasından mücadelenin yol ve yöntemlerine, patronun ve sendika bürokratlarının saldırılarının göğüslenmesinden sendikayla kurulan ilişki ile fabrikadaki işçilerle kurulan ilişkiye kadar, altı ayı bulan direniş sürecinin her aşamasında bilinç öğesinin belirleyiciliği döne döne görülmüştür. Bugünden bakıldığında, son yıllarda yaşanan mevzi direnişlerle kıyaslandığında, Ontex’dek bilinç düzeyinin belirgin bir farklılık taşıdığı rahatlıkla söylenebilir. Bunda komünistlerin müdahalesinin özel bir rol oynadığı yeterince açıktır.

6- Bununla birlikte, Ontex’de öncüleri şahsında bilinç düzeyinde alınan mesafenin önemli yetersizlikler içerdiğini belirtmek gerekir. Sürecin başarılarında olduğu gibi zayıflıklarında da sorumluluğunun biz komünistlere ait olduğunu söylemeliyiz. Buradan çıkarılacak sonuç; her mücadele deneyiminde, işçilerin bilincinin geliştirilmesi yönünde planlı ve hedefleri olan sistematik bir müdahalenin büyük bir önem taşıdığıdır. Hele de Ontex sürecinde olduğu gibi sadece kapitalist patronu değil sendikal bürokrasiyi de hedefleyen zorlu ve sancılı mücadele süreçleri açısından konu daha yakıcı bir önem kazanmaktadır.

7- İşçilerin eğitimi sorunu her bir direniş ve mücadelenin somut seyrine göre çözümler bulunabilecek bir sorundur. Burada sorunun sadece genel yanlarına işaret edebilir ve genelde karşımıza çıkan hatalı tutumlardan bahsedebiliriz. Öncelikle sınıf hareketinin verili durumunda bizzat öncü unsurlarının bile bu soruna yeterli önemi vermediğini vurgulamalıyız. Bu verili duruma takılmadan başta öncü işçilerden başlayarak işçilerin önüne değişen düzey ve ihtiyaçlara göre eğitim seminerleri vb. koyabilmeliyiz. Eğitime ilk olarak işçilerin bilinçlenmesinin neden önemli olduğundan başlanabilir. Elbette eğitimi sadece kitabi bilgilerle edinilecek bir süreç olarak gören dar yaklaşımlara düşmeden, işçilerin mücadele okulunun pratiği içerisinde kendi özdeneyimleriyle eğitilmeleri gerektiğini de bir an olsun akıldan çıkartmamalıyız.

İşçilerin eğitimi sorununda onların yaşamını kuşatan bir tarzda hareket edebilmeliyiz. Üretim alanında yaşanan sorunların dışında günlük yaşama ve gelişmelere ilişkin (aileyle ilişkilerden siyasal gelişmelere kadar) birçok konu üzerinden sınıfsal bir bilinç kazandırmaya çalışmalıyız. Sınıf hareketinin mevcut düzeyi ve işçilerin geri eğilimleri, eğitim sorununda ya konunun önemini gözardı eden ve işi kendiliğindenliğe bırakan pratiklere ya da ekonomik sorunlara daralan “aşamalı” bir eğitim anlayışına yol açabilmektedir. Bu anlayışla hareket edenler, işçilerin geri eğilimleriyle uzlaşıp onlarla ilişkilerini koruma amacı gütmektedirler. Ancak böyle bir yaklaşımla, ne kendi dar ihtiyaçlarını ne de sınıf hareketin genel ihtiyaçlarını karşılayabilirler.

8- Ontex’de bölüm komitelerinin oluşturulmasına rağmen iç örgütlülüğün zayıflığı, ihanet sözleşmesinin imzalanmasının ardından yaşanan gelişmelerle daha net açığa çıkmıştır. Sözleşmenin kendilerinden habersiz olarak imzalanmasına karşı eylemli bir yanıt veremeyen işçiler, sonrasında bu talebi ikinci plana iterek, daha çok temsilcilik seçimlerinin yapılması yönündeki talebi öne çıkarmaya başlamışlardır. Bunda hareketin kimi öncü unsurlarında temsilciliğin ele geçirilmesi ve sendikal bürokrasiyle bu temelde hesaplaşılması yönündeki yer yer faydacı bakışlar da etkili olmuştur. Komünistlerin bu süreçte sözleşmenin tanınmaması yönündeki çağrıları sonucu değiştirmeye yetmemiştir.

9- Birçok deneyim üzerinden de tanık olduğumuz üzere, sınıf hareketinin verili düzeyinde temsilcilik kurumu, işçilerde sınıf çıkarları yerine bireysel çıkarlarının önplana çıkmasında etkili bir araç olabilmektedir. Fabrika temsilciliği ayrıcalıklı konum elde etmenin bir basamağı olarak görülebilmektedir. Ontex sürecinde de hareketin başını çeken kimi unsurlar şahsında bu zaaflı eğilim görülebilmiştir. Buradan çıkarılacak önemli derslerden biri, işçiler arasında temsilcilik kurumunun anlamı ve işlevi üzerine güçlü bir eğitimin verilmesinin ihmal edilmemesi gerektiğidir. Bu tür zaaflı eğilimleri olan işçiler zamanında tespit edilip, sürece katacakları bozucu etkilerin önüne geçebilmek için önden tedbir alınmalıdır.

10- Ontex sürecinde bir kez daha görülmüştür ki, sermayenin ve sendika bürokratlarının sınıfı öncülerinden yalıtabilmek için ilk başvurdukları yöntem kara propagandaya dayalı bir korku ortamı yaratmaya çalışmak olmuştur. Sınıf hareketinin verili durumunda kimi geri unsurlar üzerinde etkili olan bu yönteme karşı komünistlerin siyasal kimliklerinden ve düşüncelerinden taviz vermesi veya bunları gizlemesi sözkonusu olamaz. Zira bu, işçileri sermayenin ve sendikal bürokrasinin etki alanında tutmaya hizmet eder ve siyasal planda kuyrukçuluğa denk düşer. Fakat burada doğru bir yöntemle müdahalelerle bulunabilmek de bir deneyim işidir. Komünistler her deneyimden olduğu gibi Ontex sürecinden de bu konuda gereken dersleri çıkartmışlardır.

11-   İşten atma saldırısı ve kapı önü direniş Ontex sürecinde yeni bir evre olmuştur. Daha önce böyle bir deneyimleri olmayan işçilerin saldırı karşısında direnişe geçme refleksi sergileyemedikleri görülmüştür. Hareketin öncülüğünü yapan kimi unsurlar bile ilk anda bir bocalama yaşayabilmiştir. Öncü unsurlardaki bocalama iç örgütlülükteki zayıflıkla birleştiğinde, saldırının ilk anında yapılması gereken yapılamamış, üretim tek kişi dışında durdurulamamıştır. Her mücadelenin somut durumuna göre değişebilecek adımların atılması gerkse de, bu gibi durumlarda atılan işçilerin işyerini terk etmemesi, içerdeki işçilerin üretimi durdurması yönünde propaganda yürütülebilmelidir. Elbette bunu uygulatabilmek işçilerin önden iyi bir şekilde hazırlanmasına bağlıdır.

12-   Bu koşullarda başlayan bir direnişte kazanım ancak içerdeki bağların ve örgütlülüğün kuvvetlendirilmesi ve geniş bir kamuoyu desteği üzerinden sağlanabilir. Bu çerçevede bir dizi komite kurularak görev paylaşımına gidilmiştir.

Altı ayı bulan direniş süreci son yıllardaki mücadele deneyimlerine anlamlı katkılarda bulunmuştur. Her şeyden önce sendikaların öncülüğünde süren ve genelde örgütlenme eksenli direnişlerde yaşanan pasif ve hukuksal süreçlere endekslenmiş mücadele hattı mahkûm edilmiştir. Üstelik ilk kez sendika yöneticileri aşılarak, işçilerin kendi adlarına söz söyleyip karar aldıkları bir süreç olarak yaşanmıştır. Belki de en anlamlı katkısı bu yönde olmuştur. Bu yönüyle de sınıf bölüklerine özgüven taşıyan bir örnek olmuştur.

13-   Direniş, Ontex ürünlerinin boykot edilmesi, blokaj eylemleri, basın açıklamaları, cumartesi eylemleri, çeşitli miting ve eylemlere katılınması vb. gibi eylemsel bir hat üzerinden yürümüştür. Böylece çadıra sıkışan bir direnişten öteye toplumun gündemine girmeyi hedeflemiş ve sınıf dayanışmasının etkin örneklerinden biri olmaya çalışmıştır.   

14-   Buna karşılık bu anlamlı direniş örneğinin kamuoyu tarafından uzun bir süre görmezlikten gelinmesi ve etkin bir desteğe konu edilmemesi, ilk kez böyle bir deneyimi yaşayan direnişçi işçilerde moral bozucu bir etkide bulunmuştur. Maddi zorluklarında baş göstermesiyle birlikte, sürecin zorluklarını göğüslemeye yetecek bir bilinç donanımından yoksun zayıf unsurlar şahsında ilk dökülmeler başlamıştır. Buradan çıkan sonuç; mücadelenin çetin aşamasına gelinmeden önce iyi bir planlama ve hazırlık yapmak saldırıyı bertaraf etmede olmazsa olmazdır. Daha önce de işaret ettiğimiz gibi, bunda bilinç düzeyi belirleyici bir etken iken, direniş fonu gibi önden bir maddi birikimin hazır hale getirilmesi de önemlidir. Zira bu yönde çözümler genelde saldırı yaşandığında, yani ihtiyaç kendisini daha yakıcı bir şekilde dayattığında bulunmaya çalışıyor ve bu süre zarfında kırılmalar yaşanabiliyor. Maddi fonun örgütlenmesinde bizzat işçilerin sorumluluk üstlenmesi de dikkat edilmesi gereken bir başka husustur. Zira kendi emekleri dışında hazır paranın bulunması kimi unsurlar şahsında bu yönde bir arayışa ve çabaya girilmemesine, fonu direnişin ihtiyaçları dışında hoyratça kullanma eğilimine yol açabiliyor.

15-   Bir başka önemli nokta, verili durumda işçileri mücadelede içinde ilerletip kazanabilmek için sadece doğru politikalar sunmanın yeterli olmadığıdır. Bunun yanısıra onları çok yönlü kuşatan bir müdahalenin önemini Ontex deneyimi şahsında bir kez daha gördük. Komünistler bu gerçeğin farkında olmalarına karşın bunun gereklerini yerine getirme noktasında aynı kuvvetle davranamamışlardır.

16-   Süreç içinde yaşanan kırılmaya rağmen direniş belirli unsurlar şahsında kararlılıkla sürdürülmüştür. Burada da komünistlerin kritik evrelerde gerçekleştirdikleri müdahalelerin özel bir rolü olmuştur. Direniş gecesinin örgütlenmesi, Türk-İş işgali, 1 Mayıs ve köprü işgali gibi eylemler süreçteki olumsuz havayı dağıtan ve belli kazanımlar doğuran pratiklerdir. Özellikle Türk-İş işgali sınıf hareketi için önemli bir deneyim olmuştur. Bu eylem, aylarca direnişi görmezden gelen sendikacıları sürece müdahil olmak zorunda bırakmıştır. Direnişçi işçiler için maddi desteğin alınması bundan sonraki direnişler için de yol gösterici olmuştur.

17-   Mücadelenin dışarı ayağında yaşanan olumlu hava ve kazanımlar fabrika içerisine dönük görevlerin yerine getirilmesinde ne yazık ki aynı etkiyi yaratmamış, tersine bu görevlerin ihmal edilmesinin vesilesine dönüşmüştür. Burada bilinç faktörünün yanı sıra  hareketin önündeki unsurlarda yaşanan yorulma da önemli bir rol oynamıştır.

18-   Sürecin daha sonraki seyrinde beklemeci bir tutumun gelişmesi direnişin sınırlarına dayandığının bir göstergesi olmuştur. Ayrıca direniş içinde bir iki unsurun bireysel çıkarlarını kolektif çıkarların önünde tutan tutumları, direnişin talepleri ve hedefleriyle çelişen pratikleri iç bütünlüğü bozucu bir etkide bulunmuştur. Direnişi eylemsel bir hat üzerinde canlandırmaya dönük müdahaleler sonucu değiştirmeye yetmemiştir.

19-   Böylece Ontex direnişi, yola çıkarken belirlediği tüm hedeflere ulaşamasa da, sınıf hareketi açısından önemli kazanımlar elde eden ve deneyimler bırakan bir direniş olarak sonlanmış oldu. Ontex’in ardından benzer süreçler ve taleplerle başlayan yeni direnişler bunun bir göstergesi.

20-   Ontex deneyimi üzerinden de görüleceği üzere, bugün sınıf hareketinin önündeki en önemli engellerden biri sendikal bürokrasidir. Sendikal bürokrasiyi hedeflemeyen, onu vareden ideolojik zeminlerle hesaplaşmayı göze alamayanların sınıf hareketine hiçbir olumlu katkısı olmayacaktır.

21-   Bu deneyim şahsında bir kez daha görülmüştür ki, sendikal bürokrasinin panzehiri taban örgütlülükleridir. Sınıfın bağımsız iradesine dayanmayan ve ondan güç almayanlar, sendikal bürokrasiyle gerçek bir hesaplaşamaya giremeyeceklerdir.

22-   Varlık zeminini sermayeye borçlu olan sendikal bürokrasinin mücadele yöntemlerinde de aynılaşması eşyanın tabiatı gereğidir. Bu yüzden sendikal bürokrasiye karşı mücadelede etkili sonuçlara ulaşabilmenin yolu militan eylemsel bir hattan geçmektedir.

23-   Sınıf bölükleri sendikal bürokrasiye karşı mücadele içinde eğitildikleri ölçüde gerçek bir sınıf bilinci edinebilecek ve özgüvene sahip olabilecektirler. Bu başarılamadığında, sermayeye karşı mücadeleleri de bir yanıyla zayıf kalacaktır.

24-   Selüloz-İş bürokratları karşısında Ontex işçilerinin sürdürmüş olduğu mücadelenin önemini ve anlamını yeterince göremeyen ve kavramayan, bu yüzden de etkin bir dayanışmadan geri kalan sol kamuoyu sınıf hareketinin ihtiyaçlarından de ne kadar uzak olduğunu ortaya koymuştur. Direnişe destekteki zayıflıklarına komünistlerin varlığı üzerinden izah getirmeye çalışanlar ise dar grupçu ve sınıf dışı kimliklerine dair “samimi” bir itirafta bulunmuşlardır.

25-   Ontex deneyimi, sınıfın devrimci partisinin, sınıf saflarında gelişen mücadele eğilimini daha ileriye taşıyabilmek için zamanında etkin bir merkezi müdahaleyi önüne koyması gerektiği konusunda uyarıcı olmuştur.

Sefaköy’den komünistler


Üste